Birta B. Kjerúlf var kosin ungmennafulltrúi Íslands hjá Sameinuðu þjóðunum á sviði kynjajafnréttis á fundi leiðtogaráðs Landssambands ungmennafélaga (LUF) þann 26. apríl 2023. Þar að auki hefur hún setið í stýrihóp forsætisráðuneytisins um kynslóð jafnréttis en það fylgir kjöri í stöðuna.

Birta flaug til New York nú í mars þar sem hún var hluti af íslenskri sendinefnd sem sótti 68. Kvennanefndarfund Sameinuðu þjóðanna (e. CSW – Commission on the Status of Women) sem haldinn er árlega.  Meginþema fundarins í ár sneri að því að flýta fyrir því að jafnrétti kynjanna náist sem og valdefling kvenna og stúlkna með því að taka á fátækt, efla stofnanir og fjárfestingar með kynjasjónarmið að leiðarljósi. (e. „Accelerating the achievement of gender equality and the empowerment of all women and girls by addressing poverty and strengthening institutions and financing with a gender perspective“).

Ég er afar þakklát fyrir bæði tækifærin til að taka til máls og það eru einmitt þau augnablik sem standa upp úr þegar ég lít til baka. 

Viðvera Birtu á Kvennanefndarfundinum einkenndist að því að sitja opinbera viðburði, hliðarviðburði, efla tengsl við ungmennafulltrúa annarra landa og að tala máli íslenskra ungmenna en Birta fékk tvívegis tækifæri til þess að tala fyrir hönd íslenskra ungmenna, annars vegar á hliðarviðburði fastanefndar ESB hjá Sameinuðu þjóðunum um tengsl milli kynjajafnréttis og menntunnar og hins vegar á opinberum ungmennaviðburði CSW, þar sem ungmennafulltrúar aðildarríkjanna fóru með opinber erindi. Í báðum erindum lagði hún áherslu á aukið samráð við ungmenni á öllum stigum ákvarðanatöku, bakslag í réttindum hinsegin fólks og kvenna og mikilvægi þess að auka og bæta skilyrði til menntunar. Aðspurð hvað hafi staðið mest upp úr þessa viku sem hún var í New York, nefnir hún þessi tækifæri þar sem hún fékk að leggja lóð sín á vogaskálarnar.

Þó nokkur ungmenni voru viðstödd þingið að sögn Birtu en hún komst í samband við aðra ungmennafulltrúa áður en hún hélt út. Settu þau upp sín á milli sameiginlega spjallrás og skiptust þar á upplýsingum og ábendingum um allar hliðar fundarins. Þá nefnir hún að í gegnum þetta tengslanet hafi hún fengið tækifærið til að tala fyrir hönd íslenskra ungmenna á hliðarviðburði fastanefndar ESB hjá Sameinuðu þjóðunum. Á milli þess sem ungmennafulltrúarnir fóru saman á viðburði eða hittust í kaffipásum að þá gátu þau leitað til hvers annars þegar þau þurftu á stuðningi eða aðstoð að halda. Tengingar reyndust einstaklega dýrmætar fyrir Birtu, þá hafi sérstaklega stuðningur við undirbúning fundarins munað hana miklu og að hann muni nýtast vel áfram í undirbúningi fyrir 69. Kvennanefndarfundarins, sem marka mun 30 ára afmæli Pekingsáttmálans. Pekingsáttmálinn leit einmitt dagsins ljós árið 1995 á Kvennanefndarfundi SÞ í Peking í Kína en á þeim fundi var samþykkt yfirlýsing og aðgerðaáætlun í tólf köflum sem var ætlað að bæta stöðu kvenna í heiminum og markaði sáttmálinn mikil tímamót.

Aðkoma ungs fólks er gríðarlega mikilvæg á viðburði sem þessum. Ungmenni hafa sérstökum hagsmunum að gæta, þar sem við erum þau sem munu taka á móti heiminum sem er í mótun einmitt núna. Enn fremur eru ungmenni einmitt þau sem hafa drifkraftinn, framsýnina og hugsjónina sem þarf til að stýra stefnunni í rétta átt. 

Þegar Birta var spurð um þátttöku ungs fólks á viðburðum líkt og þessum sagði hún aðkomu þeirra gríðarlega mikilvæga og að mikilvægt sé að sofna ekki á verðinum, að háleit markmið til að drífa áfram framfarir í málaflokknum séu nauðsynleg. Þá minnti hún á að ungmenni í dag séu framtíðin og mikilvægt sé að ákvarðarnir sem teknar eru í dag séu hagsmunamál ungmenna sem tekið sé mark á. Sögulega hefur þáttaka ungmenna á Kvennaenefndarfundum ekki verið nægilega góð, og segir Birta að það sé einna helst vegna þess að fundurinn hafi ekki verið nægilega aðgengilegur ungmennum, og að opinber ungmennaviðburður hafi aðeins átt sér stað í fyrsta skipti fyrir tveimur árum síðan, á 66. Kvennanefndarfundinum. Engu að síður telur hún að ungmennastarf í tengslum við fundinn styrkist með hverju árinu og að það hafi alla burði til þess að hafa raunveruleg áhrif á jafnréttismál á alþjóðavísu, sé rétt farið að því að tryggja aðkomu og raunverulega þátttöku ungs fólks á viðburðum sem þessum.

Þá nefnir Birta að íslensk stjórnvöld geti bætt um betur og aukið enn frekar aðkomu ngmenna að ákvarðanatöku með því að gera stefnumótunarferlið gagnsærra, svo ungmenni, ungmennafélög og önnur almenn félagasamtök geti betur svarað sviptingum í stefnumótun.

Það er mikilvægt að stjórnvöld sæki til ungmenna oftar og af meiri alvöru. Eins og staðan er núna er samstarf og stuðningur stjórnvalda við ungmennafélög ekki nægur til að tryggja aðkomu íslenskra ungmenna að stefnumótunarferli um málefni sem snerta hagsmuni þeirra. Ég hvet íslensk stjórnvöld til að taka af skarið og setja fordæmi fyrir frekari og þýðingarmeiri inngildingu ungmenna í aðgerðum sínum, bæði innanlands og á alþjóðavísu.

Að lokum nefnir hún að blikur séu á lofti um afturför í tengslum við hagsmunastarf ungmennafélaga, en nýlega hafi Svíþjóð dregið úr starfi ungmennafulltrúa Sameinuðu þjóðanna og Bretland hætt mikilvægum fjárhagsstuðningi til Landssambands ungmennafélaga þar í landi. ,,Þetta er auðvitað mannréttindamál í grunninn og að draga úr áhrifum ungs fólks og rödd þeirra er mikilvæg aðför að lýðræðinu”, segir Birta. Það sé mikilvægt að Ísland fari ekki sömu leið og hvetur hún íslensk stjórnvöld til þess að tryggja og efla enn frekar raunverulega og inngildandi aðkomu allra ungmenna að ákvarðanatöku og stefnumótun sem þau varða.

*Ungmennafulltrúar Íslands skipa sendinefnd Landssambands ungmennafélaga (LUF) hjá Sameinuðu þjóðunum. Ungmennafulltrúar eru lýðræðislega kjörnir af aðildarfélögum LUF og sækja viðburði Sameinuðu þjóðanna í umboði íslenskra ungmenna. Fræðast má um fleiri ungmennafulltrúa hér.

Sendinefnin er samstarfsverkefni LUF og Félags Sameinuðu þjóðanna á Íslandi sem vinna að aukinni þátttöku Ungmennafulltrúa Íslands á viðburðum Sameinuðu þjóðanna (e. UN Youth Delegation Programme.) Ungmennafulltrúarnir sækja viðburði í samstarfi eftirfarandi ráðuneyti: Forsætisráðuneytið, umhverfis- orku-, og loftslagsráðuneytið, utanríkisráðuneytið, mennta- og barnamálaráðuneytið auk menningar- og viðskiptamálaráðuneytisins.

Dagana 3-5. apríl var haldinn árlegur norrænn fundur Félaga Sameinuðu þjóðanna í Kaupmannahöfn. Á fundinum hitta norrænu félögin helstu samstarfsstofnanir Sameinuðu þjóðanna sem starfa í UN City og ræða áherslur í starfi þeirra á árinu og samstarf í tengslum við útgáfur skýrslna, þátttöku í herferðum og almennri kynningarstarfsemi.

Þær stofnanir SÞ sem Félagið á Íslandi á í mestu samstarfi við eru Mannfjöldasjóður SÞ (UNFPA), Þróunaráætlun SÞ (UNDP), Matvælaáætlun SÞ (WFP), Flóttamannastofnun SÞ (UNHCR), Stofnun SÞ um jafnrétti og valdeflingu kvenna (UN Women) og Barnahjálp SÞ (UNICEF).

Í þetta sinn voru einnig á dagskrá fundir norrænu Félaganna með Norðurlandaráði en á árinu 2024 er íslenski þingmaðurinn Bryndís Haraldsdóttir forseti Norðurlandaráðs. Með henni í för var Kristína Háfoss, framkvæmdastjóri Norðurlandaráðs og ræddu Félögin um framtíðar möguleika samstarfs og samvinnu á hinum ýmsu sviðum. Að fundi loknum héldu framkvæmdastjóri og formaður íslenska Félagsins á fund með Norðurlandaráði í UN City þar sem rætt var við fulltrúa frá Matvælaáætlun SÞ og Mannfjöldasjóð SÞ á Norðurlöndunum.

Dagana 11-13. mars hélt hópur íslenskra ungmenna undir handleiðslu Félags Sameinuðu þjóðanna til Helsinki á opnunarráðstefnu norræns ungmennaverkefnis sem er samvinna milli Félags SÞ í Finnlandi, Svíþjóðar og Íslands. ‘Hæft ungt fólk hvetur til heildrænnar nálgunar á sjálfbærri þróun og grænum umskiptum’ er heiti verkefnisins sem er styrkt af Norrænu ráðherranefndinni.

Verkefnið miðar að því að ungmennin fræðist um sjálfbæra þróun og mannréttindi, eftirlits- og skýrslugjafarkerfi innan SÞ og í viðkomandi Norðurlöndum. Þá er lagt sérstaka áherslu á að ungmennin öðlist færni til þess að leggja markvisst af mörkum til landrýniskýrslna (Voluntary National Reviews), annað hvort sem hluta af skýrslu stjórnvalda eða í skuggaskýrslum borgarasamfélagsins, sem taka mið af stöðu innleiðingar heimsmarkmiðanna.

Í verkefninu koma saman ungmennafulltrúar Félaga SÞ, ungmennafulltrúar hjá SÞ og önnur virk ungmenni frá Finnlandi, Svíþjóð, Íslandi og Eistlandi auk fulltrúa í ungmennaráði Sama.

Á opnunarráðstefnunni fóru fjögur íslensk ungmenni, þar af voru þrjú sérstaklega valin úr hópi umsækjenda og svo ungmennafulltrúi Íslands hjá SÞ á sviði sjálfbærrar þróunar. Þá var Hafdís Hanna Ægisdóttir, formaður Sjálfbærnistofnunar hjá Háskóla Íslands með opnunarerindi um smitáhrif (e. spillover effect) og mælingar á þeim í norrænum samanburði og hvað hægt sé að gera til þess að minnka þau en Sjálfbærnistofnun HÍ framkvæmdi úttekt að beiðni stjórnvalda í fyrra á smitáhrifum Íslands fyrir landrýniskýrslu Íslands en hana má lesa hér.

Hátt í 40 ungmenni tóku þátt í opnunarráðstefnunni sem stóð yfir tvo daga. Meðal annarra erinda á dagskrá var sérstök umfjöllun Félags SÞ á Íslandi um stöðumat borgarasamfélagsins í skýrslu stjórnvalda sem kynnt var í júlí sl. hjá SÞ, aðkomu ungmenna í íslensku skýrslunni og hvað má gera betur, hvernig landrýniskýrslur geta haft áhrif á alþjóðlega stefnumótun og að lokum erindi um græn umskipti og áhrif þeirra á samfélag Sama í Finnlandi.

Næst verða tveir viðburðir haldnir í lok apríl og júní þar sem ungmennin fá frekari fræðslu, tæki og tól í hendurnar til þess að vinna áfram verkefnið og verður það haldið af Félagi SÞ í Mannréttindahúsinu og verða þær vinnustofur opnar áhugasömum ungmennum. Í haust lýkur svo verkefninu á lokaráðstefnu í Eistlandi.

Stefanía Sigurdís Jóhönnudóttir, 24 ára Akureyringur sem stundar bachelornám í mannréttindafræði við Háskólann í Malmö var um síðustu helgi kosinn nýr ungmennafulltrúi Íslands hjá SÞ á sviði mannréttinda.  Kosningin fór fram á Sambandsþingi Landssambands Ungmennafélaga (LUF) en þar sem hún var í framboði fyrir hönd Samband íslenskra nemenda erlendis (SÍNE), sem er eitt 42 aðildafélaga LUF.

Stefanía Sigurdís er um þessar mundir að vinna að lokaritgerðinni sinni við háskólann í Malmö þar sem hún hlaut nýlega skólastyrk til að ferðast til Malasíu og framkvæma eigin rannsókn en hún hyggst flytja aftur heim til Íslands í sumar. Hún hefur að eigin sögn verið afar virk í kvenréttinda- og femínista umræðu á Íslandi áður en hún hóf námið úti. Einnig hefur hún skrifað greinar fyrir Jafnréttisstofu og aðra miðla um jafnrétti á Íslandi, þar á meðal var hún annar stjórnanda sjónvarps- og podcast þáttanna ‘VAKNAÐU‘ sem framleiddir voru af sjónvarpstöðinni norðlensku, N4, þar rætt var við ýmsa gesti um margs konar hliðar jafnréttis á Íslandi. Þá hlaut Stefanía Sigurdís jafnréttisviðurkenningu Akureyrarbæjar árið 2019.

Hún kveðst spennt fyrir að taka við þeim mikilvægu verkefnum sem fylgja því að vera ungmennafulltrúi Íslands á sviði mannréttinda og segist vilja leggja sig alla fram við að koma skoðunum og athugasemdum ungmenna á framfæri í tengslum við málaflokkinn.

Félag Sameinuðu þjóðanna á Íslandi ásamt utanríkisráðuneytinu bjóða til kynningarfundar um ungliðastöður á vegum Sameinuðu þjóðanna á morgun, 27. febrúar. Linkur á fundinn er aðgengilegur á Facebook viðburði fundarins.

Fundurinn verður rafrænn og hefst hann kl. 12:00.

Dagskrá fundarins er svohljóðandi:

Að fundinum loknum mun upptaka verða aðgengileg á Youtube rás Félagsins. 

Á vegum Sameinuðu þjóðanna (SÞ) er starfrækt ungliðaverkefni (e. Junior Professional Officer Programme) þar sem ungu fólki er gefið tækifæri á að starfa á vegum stofnanna SÞ.

Í ár fjármagnar utanríkisráðuneytið þrjár slíka ungliðastöður, þar af eina stöðu sérfræðings í alþjóðlegum hafmálum hjá Þróunaráætlun SÞ í Namibíu, stöðu sérfræðings í málefnum kyn- og frjósemisheilbrigðis og -réttinda hjá Mannfjöldasjóði SÞ í Tansaníu og stöðu sérfræðings í félagsmálum hjá Barnahjálp SÞ í Síerra Leóne.

Beina linka á stöðu ungliða í alþjóðlegum hafmálum hjá UNDP: https://island.is/starfatorg/c-53RnEa2cTXbZ2MyxJQi3tv

á ungliðastöðu í málefnum kyn- og frjósemisheilbrigðis- og réttinda hjá UNFPA: https://island.is/starfatorg/c-7toX9iaY69gdXIQ4TRxjjb

á ungliðastöðu í félagsmálum hjá UNICEF: https://island.is/starfatorg/c-7wBH2JQ8L4DJs1xUntxBHG

Ungliðastöður hjá Sameinuðu þjóðunum eru opnar fyrir íslenska ríkisborgara 32 ára og yngri (fæðingarár 1991 og síðar). Ráðið er til eins árs, með möguleika á framlengingu um eitt ár til viðbótar. Sérfræðingurinn verður starfsmaður viðeigandi stofnana Sþ og launa- og starfskjör eru samkvæmt reglum þeirra.

Umsóknarfrestur er til og með 15. mars 2023. Allir einstaklingar, sem uppfylla hæfnis- og aldurskröfur, óháð kyni eru hvött til að sækja um starfið. Hér má sjá ítarlegri starfslýsingu á ensku.

Kynningarfundur
Félag Sameinuðu þjóðanna á Íslandi í samvinnu við utanríkisráðuneytið stendur fyrir kynningarfundi um ungliðaverkefni Sameinuðu þjóðanna í lok febrúar, en hægt verður að nálgast frekari upplýsingar um fundinn og verkefnið á vef stjórnarráðsins: www.utn.is/jpo.

Félagasamtök hvetja stjórnvöld til þess að taka á móti fólki frá Gaza

Undirrituð félagasamtök fagna því að um 100 einstaklingum á Gaza hafi verið veitt dvalarleyfi á Íslandi á grundvelli laga um útlendinga og sameiningu fjölskyldna. Vegna þeirra fordæmalausu aðstæðna sem nú ríkja á Gaza, hvetja samtökin íslensk stjórnvöld til þess að leggja allt kapp á að tryggja tafarlausa brottför þessa hóps frá Gaza til Íslands. Hópurinn samanstendur aðallega af konum og börnum í sérstaklega viðkvæmri stöðu. Þá hvetja undirrituð félagasamtök stjórnvöld til þess að taka til efnismeðferðar allar þær umsóknir palestínsks fólks sem nú liggja fyrir.

Alþjóðleg hjálpar- og mannúðarsamtök hafa lýst ástandinu á Gaza sem fordæmalausu og fer staða fólks á svæðinu versnandi dag frá degi. Samkvæmt upplýsingum frá OCHA (Samhæfingarskrifstofa aðgerða Sameinuðu þjóðanna í mannúðarmálum) hafa minnst 26.637 einstaklingar verið drepnir á Gaza og 65.387 manns særst frá upphafi átakanna þann 7. október. Meirihluti þeirra er konur og börn. Af þeim 36 sjúkrahúsum sem starfandi voru á Gaza fyrir 7. október eru nú aðeins 14 talin að hluta til starfhæf. Um 1,7 milljónir einstaklinga hafa neyðst til að yfirgefa heimili sín sökum átakanna, það er um 75% íbúa Gaza. Samtökin Læknar án landamæra fullyrða að á Gaza sé nú engan öruggan stað að finna og Barnahjálp Sameinuðu þjóðanna (UNICEF) telur Gaza hættulegasta stað í heimi til að vera barn. Sameinuðu þjóðirnar hafa varað við að fæðuóöryggi á Gaza sé komið yfir í 5. fasa (e. catastrophic threshold) og segja líkur á hungursneyð aukast dag frá degi. Samkvæmt upplýsingum frá Barnahjálpinni eru öll börn á Gaza undir fimm ára aldri vannærð, en hægt er að koma í veg fyrir dauða þeirra fái hjálpargögn að berast óhindrað inn á svæðið.

Staðan er grafalvarleg og þó að alþjóðasamfélagið og mannúðarsamtök hafi ítrekað kallað eftir tafarlausu vopnahléi og því að neyðargögn á borð við mat, vatn og lyf fái að berast óhindrað til Gaza, hafa ísraelsk stjórnvöld enn ekki orðið við þeim kröfum. Á meðan halda árásirnar áfram og staða fólks á Gaza versnar.

Íslensk stjórnvöld brugðust hratt og örugglega við ákalli Sameinuðu þjóðanna í október um aukin framlög til neyðaraðstoðar á Gaza með 70 milljóna króna framlagi til UNRWA (Palestínuflóttamannaaðstoðar Sameinuðu þjóðanna). Félagasamtökin telja ekki forsvaranlegt að frysta fjármagn til stofnunarinnar að svo stöddu og minna á mikilvægi lífsbjargandi mannúðaraðstoðar til almennra borgara sem enga aðild eiga að átökunum.

Sem fyrr segir hafa stjórnvöld þegar samþykkt að veita 100 einstaklingum skjól á Íslandi, á grundvelli fjölskyldusameiningar. Stór hluti þeirra fengu umsókn sína samþykkta eftir að átökin hófust. Ísland hefur um langt skeið sýnt palestínsku þjóðinni samstöðu. Því ætti að fylgja eftir með áframhaldandi stuðningi við fólk sem býr við fordæmalaust ástand, rétt eins og íslensk stjórnvöld gerðu fyrir íbúa Afganistan þar sem vel var að verki staðið.

Við biðlum nú til íslenskra stjórnvalda að gera allt sem í þeirra valdi stendur til að tryggja greiða leið þessa hóps frá Gaza til fjölskyldna sinna á Íslandi. Hver dagur sem líður á Gaza ógnar lífi þessara einstaklinga og því brýnt að hafa hraðar hendur. Það að Íslandi beri ekki lagaleg skylda til að aðstoða þennan hóp leysir Ísland ekki undan siðferðilegri skyldu til að aðstoða fólk í svo bráðri hættu. Hollensk yfirvöld hafa aðstoðað fjölda einstaklinga við að yfirgefa Gaza á grundvelli fjölskyldusameiningar[1] og Kanada er að vinna að því sama fyrir allt að eitt þúsund einstaklinga.[2]

Ísland er lítið land með fáar sendiskrifstofur á erlendum vettvangi, en er ekki of lítið til að hafa áhrif. Valdhafar hafa fyrir hönd landsmanna, gert Ísland að málsvara mannréttinda og jafnréttis á alþjóðavettvangi. Samkvæmt stefnu um alþjóðlega þróunarsamvinnu undirstrika íslensk stjórnvöld virðingu fyrir lýðræði, mannréttindum, fjölbreytileika, umburðarlyndi, réttlæti og samstöðu. Í sömu stefnu miðar Ísland einnig að því „að bjarga mannslífum og standa vörð um mannlega reisn.“ Nú er einstakt tækifæri fyrir íslensk stjórnvöld að sýna í verki að alvara liggur að baki þessum orðum.

Sú staða sem upp er komin á Gaza er fordæmalaus og krefst fordæmalausra aðgerða. Undirrituð hvetja íslensk stjórnvöld til að bjarga einstaklingum úr bráðum háska sem sannarlega hafa fengið viðurkenndan rétt sinn, frá íslenskum stjórnvöldum, til að sameinast fjölskyldum sínum á Íslandi.

Með von um skjót viðbrögð.

Íslandsdeild Amnesty International

ÖBÍ

[1] Conflict in Israel and the Palestinian territories: updates from the Ministry of Foreign Affairs | Weblogs | Government.nl

[2] Temporary resident pathway opens for Palestinian extended family in Gaza – Canada.ca